Regisseur Peter Schoenaerts over zijn succesvolle voorstelling Dag vreemde man

Hoe leer je een nieuwe taal écht? Voor regisseur en NT2-docent Peter Schoenaerts is het antwoord helder: door te zingen, te acteren en samen verhalen te delen. In 2001 begon hij met het maken van theater voor zijn eigen cursisten. Tien jaar geleden zette hij een volgende stap: hij liet anderstaligen zélf meespelen. Dat werd een groot succes: inmiddels speelt hij met zijn Theater van A tot Z in heel Europa. Op 13 mei komt zijn theatergroep naar de OBA in Amsterdam met Dag vreemde man. In deze warme, ontroerende voorstelling zingen acteurs uit verschillende landen Nederlandse liedjes en vertellen ze hun persoonlijke verhalen. In aanloop naar zijn komst spraken wij Peter en een van zijn actrices over de kracht van theater, het leerproces achter de schermen en de impact op én naast het podium.

Tekst: Rudmer Fijlstra

Van klaslokaal naar theaterzaal

Peter wilde van jongs af aan eigenlijk acteur worden. Helaas werd dat thuis niet aangemoedigd: Volgens zijn ouders was dat geen respectabel beroep. “Toen ben ik Nederlands en Engels gaan studeren”, vertelt Peter. “Ik werd daarna meteen NT2-docent. Een paar jaar later ging ik alsnog naar de toneelschool. Omdat ik overdag én ‘s avonds lesgaf, was het moeilijk om bij een theatergroep te gaan. Dus toen ben ik zelf eentje gestart met mijn studenten. En zo is het begonnen. Het was toen, zo’n 25 jaar geleden, een heel nieuw concept. Theater voor anderstaligen bestond nog helemaal niet.”   

Theater mét anderstaligen

Tot 2015 maakte Peter theater voor mensen die Nederlands leren. Maar op een gegeven moment ontstond een nieuw idee. “Ik dacht: we moeten ook anderstaligen op het podium zetten, zodat zij een rolmodel kunnen zijn voor andere mensen die Nederlands leren.” Zijn eerste voorstelling met dat concept heette Gelukkig Zijn. De cast, die dit keer volledig uit anderstaligen bestond, zong Nederlandstalige liedjes en vertelde verhalen over ieders leven en afkomst. De voorstelling werd een groot succes: er volgden maar liefst 63 optredens. Al snel ontstond het idee voor een vervolg, dat vijf jaar later zou komen. Maar toen brak corona uit. De plannen werden steeds uitgesteld, en uiteindelijk duurde het tien jaar voordat het vervolg er kwam. Met Dag vreemde man keerde Peter terug met een nog grootsere en professionelere voorstelling: met meer muziek, betere zangers en een hogere kwaliteit.

Acteurs van over de hele wereld

De acteurs in de voorstelling komen uit alle windstreken. Peter: “Naast vluchtelingen uit Oekraïne en Palestina zijn er ook expats en migranten bij uit Hongarije, Roemenië, Congo, Kameroen, Mexico, Colombia, Kazachstan en Taiwan. Ze hebben niet allemaal podiumervaring, maar wel veel talent.” De deelnemers werden gekozen na een auditie waar 160 mensen zich voor hadden ingeschreven. De enige voorwaarde was: Nederlands is niet je moedertaal. Wie geselecteerd werd, kreeg maandenlang uitspraakles, zangles, acteerles en dansles.

Muziek en persoonlijke verhalen

In Dag vreemde man horen we niet alleen liedjes, maar ook persoonlijke verhalen. Die combinatie is volgens Peter essentieel: “Ik dacht dat het lastig zou zijn om een toneelstuk te maken zonder muziek. Alleen tekst, alleen praten – dat is lastig te verstaan voor mensen die Nederlands leren. Muziek helpt niet alleen om het toegankelijker te maken, het zorgt er ook voor dat het persoonlijk wordt. Bezoekers moeten zich kunnen inleven in de mensen op het podium. En dat geldt voor iedereen: niet alleen voor anderstaligen, die rolmodellen zien, maar ook voor Nederlandstaligen. Zij krijgen een inkijkje in het leven van mensen die Nederlands leren. Ze zien een anderstalige als mens van vlees en bloed. Juist de combinatie van verhaal en lied maakt indruk. “Een mooi voorbeeld hiervan is het nummer Ik mis je zo van Will Tura, in Nederland gecoverd door Ruth Jacott. Eerst hoor je het verhaal van iemand die zijn land en familie mist, en daarna dat lied. Dan wordt de betekenis heel tastbaar, heel emotioneel. Of Leef van André Hazes, na een serie levensverhalen. Dat raakt mensen. Zo’n lied krijgt ineens een heel andere lading.”

Samen oefenen en samen groeien

Tijdens het repetitieproces draait het volgens Peter vooral om verbinding. “Ik heb er vanaf het begin op ingezet dat de deelnemers elkaar goed leren kennen. Ze moeten elkaar vertrouwen en helpen als er iets misgaat.” Dat begint met spelletjes, acteeroefeningen en zangles. Koorleider Andy Dhondt leerde de groep de liedjes en het meerstemmig zingen. Voor de 25-jarige actrice Jauline Mokam Neguem uit Kameroen, die nu drie jaar in België woont, was dat repeteren een waardevol onderdeel: “We konden samen oefenen, zonder angst. Gewoon de taal leren in een realistische setting.” Ze benadrukt hoe belangrijk het voor haar was om Nederlands te kunnen spreken zonder bang te zijn fouten te maken. “We hebben niet allemaal dezelfde moedertaal, dus de Nederlandse taal werd ons bindmiddel.” Peter vult aan: “Het gaat om het overwinnen van die drempelvrees. Dat je leert praten, fouten maakt en beseft dat dat helemaal niet erg is.” Jauline merkt ook op dat het verschil in taalniveau juist een kracht was: “Je luistert naar elkaar en leert van elkaar.”

Internationaal succes

Sinds 2016 trad Theater van A tot Z al bijna 1.000 keer op, ondanks het feit dat ze niet structureel gesubsidieerd worden. Dat velen hun werk waarderen, blijkt ook uit succesvolle samenwerkingen met buitenlandse cultuurcentra en theatergroepen via internationale Erasmusprojecten. Theater van A tot Z speelde de voorbije jaren o.a. in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Polen en New York. Ook de huidige productie Dag vreemde man reisde ver: in de paasvakantie van 2024 stonden drie voorstellingen in Centraal Europa op het programma: Boedapest (Hongarije), Olomouc (Tsjechië) en Wroclaw (Polen).

Eind mei valt het doek definitief. Peter kijkt dankbaar terug: “Tien jaar geleden tourden we één jaar met Gelukkig Zijn. Nu zijn we anderhalf jaar onderweg. De acteurs worden moe, het was intens, maar ook prachtig. Die laatste maand wordt bijzonder. Het is mooi om dit samen af te sluiten.” Ook Jauline is trots: “We horen na iedere voorstelling hoe mensen zijn geraakt door ons verhaal, en dat ze door ons gemotiveerder zijn om Nederlands te leren. Dat is zó waardevol. Door ons zien ze wat er allemaal mogelijk is.”

Foto’s: Ilse Fimmers